برترین مقام یقین است

درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)

متن حدیث:

یَا عَلیُّ: اِنَّ مِنَ الْیَقینِ أن لاَ تُرضیَ اَحداً بِسَخَطِ اللهِ، وَلا تَحَمّدَ اَحَداً بِما آتاکَ الله، وَ لا تَذُمَّ اَحداً عَلی مَا لَمْ یُؤتِکَ اللهُ، فَاِنَّ الرِّزْقَ لا یَجُرُّهُ حِرْصُ حَریص وَ لاَ تَصْرِفُهُ کَراهَةُ کَارِه، اِنَّ الله بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرَّوْحَ وَالْفَرَحَ فِی الْیَقینِ وَ الرِّضَا، وَ جَعَلَ الْهَمَّ، وَ الْحُزْنَ فیِ الشَّکِّ والسُّخْطِ.

ترجمه:

ای علی، از آثار یقین این است که رضایت هیچ کس را با خشم خداوند به دست نیاوری و کسی را بر نعمتی که خدا به تو داده نستایی و احدی را بر چیزی که خدا از تو دریغ فرموده نکوهش نکنی، چه روزی را نه حرص حریصان جلب کند و نه بی میلی کسان واپس زند.خداوند به حکمت و فضل خود آسایش و خوشی را در یقین و رضا (به قضا و قدر) قرار داده و غصّه و اندوه را در شک و نارضایی.

شرح حدیث:

یقین و مراحل آن:

«یقین» نقطه مقابل «شک» است، همان گونه که علم نقطه مقابل جهل است، و به معنای وضوح و ثبوت چیزی آمده است، و طبق آنچه از اخبار و روایات استفاده می شود به مرحله عالی ایمان «یقین» گفته       می شود. امام باقر(علیه السلام)فرمود: «ایمان یک درجه از اسلام بالاتر است، و تقوا یک درجه از ایمان بالاتر است، و یقین یک درجه برتر از تقواست».

سپس افزود: «درمیان مردم چیزی کمتر از یقین تقسیم نشده است».

راوی سؤال می کند: یقین چیست؟ می فرماید: «حقیقت یقین، توکّل بر خدا، و تسلیم در برابر ذات پاک او، و رضا به قضای الهی، و واگذاری تمام کارهای خویش به خداوند است».

برتری مقام یقین از مقام تقوا و ایمان و اسلام چیزی است که در روایات دیگر نیز روی آن تأکید شده است.
در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم: «از نشانه های یقین مردم مسلمان این است که مردم را با خشم الهی از خود خشنود نکند، و آنها را بر چیزی که خداوند به او نداده است ملامت ننماید (آنها را مسؤل محرومیّت خود نشمارد) خداوند به خاطر عدل و دادش آرامش خاصّی سراسر قلب و جان او را فرا می گیرد.

ولی با این حال برای یقین مراتبی است در آیات 1 ـ 8 سوره تکاثر و آیه 95 سوره واقعه به آن اشاره شده و آن سه مرحله است:

1ـ علم الیقین: و آن این است که انسان از دلایل مختلف به چیزی ایمان آورد، مانند کسی که با مشاهده دود ایمان به وجود آتش پیدا می کند.

2ـ عین الیقین: و آن در جایی است که انسان به مرحله مشاهده می رسد و با چشم خود مثلا آتش را مشاهده می کند.

3ـ حق الیقین: و آن همانند کسی است که وارد آتش شود و سوزش آن را لمس کند، و به صفات آتش متّصف گردد و این بالاترین مرحله یقین است.

در حقیقت مرحله اوّل جنبه عمومی دارد، و مرحله دوّم برای پرهیزگاران است و مرحله سوّم مخصوص خاصّان و مقربّان است. و لذا در حدیثی آمده است که خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) عرض کردند: شنیده ایم بعضی از یاران عیسی(علیه السلام) روی آب راه می رفتند؟ فرمود: اگر یقینش از آن محکمتر بود بر هوا راه می رفت.(1)

پی نوشتها:

1. تفسیر نمونه، ج 27، ص 283 ـ 285.

منبع:پایگاه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)